Rumunska Pravoslavna saborna crkva

Rumunska Saborna crkva ili Katedrlana rumunska crkva (Catedrala Mitropolitană din Timişoara) sa svojom visinom od nešto preko 90 metaradominira panoramom grada i predstavlja jedan od njegovih najprepoznatljivijih simbola. Ona je jedna od najimpresivnijih i najviših crkava u Rumuniji. Smeštena u samom srcu grada, na Trgu Pobeda, nezaobilazna je destinacija za sve koji žele da otkriju bogatu istoriju i kulturu ovog multietničkog grada. Posvećena je Svetim trima jerarsima. Zbog svojih grandioznih dimenzija i specifičnog stila gradnje privlači veliku pažnju svih posetilaca koji iz raznih krajeva sveta dolaze u ovaj grad.

Istorija ove crkve je blisko vezana za 1919. godinu kada se 28. jula Banat ujedinio sa Rumunijom. Nova rumunska vlast nastavlja nit pravoslavlja prekinutu 1717. godine i preduzima niz mera da podstakne pravoslavlje, kojem austrijska administracija nije bila naklonjena. Tako je 1926. godine ponovo uspostavljena stara parohija Cetate, zatim 1939. Temišvarska eparhija, podignuta na rang arhiepiskopije, a 1947. godine stvorena je Mitropoliija banatska. Rumunska saborna crkva je izgrađena između 1936. i 1946. godine u vreme velikih društvenih promena, po planovima arhitekte Ioan Troianescu. Kamen temeljac buduće Saborne crkve položen je 20. decembra 1936. godine. Osveštan je od strane episkopa aradskog Andrei Magieru. Građevinski radovi su završeni 1940. godine. Zvona i krstovi na crkvi su osvećeni 23. avgusta 1938. godine. Zbog Drugog svetskog rata, unutrašnji i spoljašnji završniradovi su bili gotovi tek 1956. godine. Katedrala je osvećena i svečano otvorena u jesen 1946. godine, deset godina od početka izgradnje. Tom prilikom jeorganizovana velika litija u kojoj su učestvovali patrijarh Nicodim Munteanu i kralj Mihaj I sa celom episkopijom Transilvanijske mirtopolije i zvanicama iz svih krajeva Rumunije. Ovaj datum je izabran za dan velike slave pravoslavnih u Banatu.

Arhitektonski stil katedrale je jedinstven i neobičan za pravoslavnu bogomolju. Ističe se po jedinstvenoj kombinaciji trdicionalnih i modernih elemenata. Predstavlja mešavinu vizantijskog i moldavskog stila, sa elementima secesije, ali i sa modernim tehničkim rešenjima, kao što je armirani beton. Temelj je izgrađen na ogromnoj armirano-betonskoj ploči, koju podupire više od 1000 armirano-betonskih stubova, zabijenih do 20 m duboko ispod betonske ploče. Prostire se na površini od preko 1500 kvadratnih metara, dugačka je 65 m, široka 32 m, a najviša, centralna, kula je visoka 96 m.

Otvoreni trem katedrale podržava šest velikih mermernih stubova, od kojih se svaki nalazi na kvadratnom postolju. Ulaz u zatvoreni trem je kroz troja masivna dvokrilna vrata, bogato izrezbarena, kako spolja, tako i iznutra. Sa južne i severne strane se takođe nalaze po još jedna vrata, podjenake lepote. Iznad trema je zvonik u obliku kvadrata sa po pet prozora na svakoj strani. Iz zatvorenog trema, koji je veoma širok, se ulazi u predvorje katedrale takođekroz troja izrezbarena vrata, iznad kojih se nalaze prozori.

Unutrašnjost crkve je podjednako fascinantna kao i spoljašnjost. Izuzetno je raskošna sa velikim brojem pozlaćenih površina. Freske i ikone je oslikao Atanasije Demijan. Ikonostas je od drveta lipe, dekorisan veoma raskošno sa tankim zlatnim premazom, a izradio ga je lokalni umetnik iz Temišvara Stefan Goja. Između 2003. i 2006. godine slikarstvo ovog hrama je restaurirano, čime mu je vraćen prvobitni sjaj.

Crkva ima jedanaest tornjeva što predstavlja karakteristiku moldavske škole. Krov crkve je ukrašen emajliranim pločicama zelene, žute i crvene boje koji su naslagani u upečatljiv mozaik, daju crkvi jedinstven izgledi divno se presijavaju na sunčevoj svetlosti. Pod crkve izrađen je od mermera sa mnogobrojnim geometrijskim ukrasima. Katedrala ima sedam velikihzvonakojasu napravljena od materijala donetog sa ostrva Sumatra i Borneo, a čija je ukupna težina osam tona. Njihovo usaglašavanje uradio je kompozitor Sabin Dragoi.

U kripti crkvese nalazi vredna zbirka koja obuhvata staru versku umetnost iz Banata. Nju čine preko tri hiljade retkih crkvenih knjiga, preko osamsto ikona i slika, preko sto trideset crkvenih predmeta, deset artefakata od plemenitih metala, deset odeždi i drugih sličnih crkvenih ukrasa. Ovde se nalaze i rani rumunski rukopisi kao što su Beogradsko jevanđelje iz 1648. godine i Propovedi mitropolita Varlama iz 1643. godine koji pedstavljaju i dva najstarija dokumenata napisana na rumunskom jeziku. U podrumskom delu Svetog oltara se nalazi nekropola banatskih mitropolita, a prvi je ovde sahranjen episkop Vasile Lazaresku (1947-1961).

U Rumunskoj sabornoj pravoslavnoj crkvi nalaze se mošti i relikvije zaštitnika banatskih rumuna Svetog Josifa Temišvarskog. Ovaj svetitelj, srpskog porekla, rodio se u Dubrovniku 1568. godine. Upokojio se u svojoj 88. godini života u manastiru Partoš u Banatu. U XVII veku je bio mitropolita temišvarski. Još za života na zemlji,smatran je svetiteljem i čudotvorcem. Rumunska crkva kanonizovala ga je pre Srpske te je postao rumunski svetitelj. Sveti sinod Rumunske pravoslavne crkve je 28. februara 1950. godine doneo odluku o kanonizaciji Svetog Josifa, kao i o premeštanju njegovih moštiju iz crkve manastira Patroša u mitropoliju temišvarsku. Moštise nalaze u priprati, na desnoj strani,otvorene su i ukoliko ste vernik možete im se pokloniti.

Rumunska saborna crkva nije samo verski centar, već i važno istorijsko mesto. Tokom Revolucije 1989. godine crkva je bila ključnatačka otpora protiv komunističkog režima. Danas privlači veliki broj turista i vernika, koji dolaze da osete duhovni mir i veličanstvenu atmosferu. Zbog svoje ahitekture, slikarstva i skulpture proglašena je za spomenik kulture. U službama koje se ovde obavljaju može da učestvuje više od 5000 vernika.

Crkva je otvorena za posetioce tokom dana, a ulaz je besplatan. Lako je dostupna pešice iz centra grada, a u blizini se nalaze i tramvajske linije.

Ako posetite Temišvar ne propustite priliku da istražite ovu veličanstvenu crkvu koja predstavlja mesto gde se vera, istorija i umetnost stapaju u jedinstven doživljaj.